مجله مجازی تیونر

بختک واقعیت داره ؟

فرارو : آن شب هم شبی همچون دیگر شبها بود . اما سلما، دانشجوی بیست سالۀ دانشگاه آمریکایی قاهره با تجربه‌ای به شدت ترسناک رو به رو شد . او از خواب بیدار شد ، و توان حرکت دادن هیچ یک از عضلاتش را نداشت . و احساس می‌کرد فردی در اتاق خوابش حضور دارد . در همین اثنا ، نگاهش به موجودی خون آلود و با دندانهای تیز افتاد ، " چیزی شبیه به کاراکترهای فیلمهای ترسناک " ، که کنار تختش ایستاده بود .

در ادامه این گزارش می‌خوانید : او چندی بعد ، تجربه‌اش را برای محققانی که در مورد " فلج خواب " تحقیق می‌کردند ، نقل کرد . فلج خواب پدیده‌ای شایع است که توضیح جامعی برای آن وجود ندارد . هنگام روی دادن فلج خواب ، فرد از خواب بیدار شده ، اما توانایی حرکت کردن را ندارد . حدود چهل درصد از افراد در طول زندگی خود فلج خواب را تجربه می‌کنند ، اما تعداد کمی ، همچون سلما ، دچار توهم حضور موجوداتی سایه وار در اطراف خود می‌شوند .

بالند جلال ، پژوهشگر اعصاب در دانشگاه کالیفرنیا ، می‌گوید : " فلج خواب می‌تواند برای بسیاری از افراد تجربه‌ای ترسناک باشد ، و درک روشنی از اینکه علت اصلی آن چیست ، می‌تواند کمک شایانی به کسانی که از آن رنج می‌برند بکند . "

محققان می‌گویند فلج خواب زمانی روی می‌دهد که فرد در مرحله‌ای از خواب که به آن حرکت تند چشم ( REM ) می‌گویند ، از خواب بیدار شود . افراد در این مرحله معمولاً در حال خواب دیدن هستند ، اما عضلات شان تقریباً فلج شده است . فرضیه‌ای که دربارۀ فلج عضلات در این مرحله از خواب داده شده است ، آن را به دلایل تکاملی نوع بشر می‌داند که باعث می‌شود ما آنچه را که در خواب می‌بینیم اجرا نکنیم .

با این وجود ، توضیح اینکه چرا برخی افرادی که فلج خواب را تجربه می‌کنند ، دچار این احساس می‌شوند که موجودی ترسناک در اتاقشان حاضر است یا روی سینه‌شان نشسته است ، سخت تر است .

یک توضیح محتمل در این باره می‌تواند این باشد که این توهم روشی است که مغز برای برطرف کردن سردرگمی‌اش به کار می‌بندد . این سردرگمی هنگامی روی می‌دهد که در بخشی از مغز که نقشۀ عصبی جسم فرد یا " خود " در آن ذخیره شده ، اختلالی رخ دهد . این توضیحی است که " جلال " و همکارش در مقالۀ خود مطرح می‌کنند .

جلال می‌گوید : " شاید در بخشی از مغز تصویر یا الگویی از جسم وجود داشته باشد که به صورت ژنتیکی در آن شکل گرفته است . " تحقیقات پیشین این فرض را مطرح کرده‌اند که احتمالاً این بخش از مغز ، بخشی از لوب‌های آهیانه هستند . لوب‌های آهیانه بخش بالایی وسط نیم‌کره مغز است .

ممکن است در هنگام فلج خواب لوب‌های آهیانه بر نورون‌های که در مغز مسئول انتقال فرمان حرکت هستند تسلط دارند ، اما حرکتی را در اعضای بدن ، که به صورت موقت فلج شده‌اند ، تشخیص نمی‌دهند . این اتفاق می‌تواند در چگونگی تصویری که مغز از بدن می‌سازد ، اختلال ایجاد کند . جلال می‌گوید که ظاهر شدن یک مزاحم در اتاق می‌تواند ناشی از تلاش مغز برای فرافکنی " خود " فرد در قالب تصویری توهمی باشد .

جلال معتقد است که با وجود جذابیت این ایده ، آزمودن آن کار مشکلی است . به گفتۀ او یک راه برای آزمایش این فرضیه این است که افرادی را که تصویرهای جسمی مختلفی دارند را مورد آزمایش قرار دهد . اگر این فرضیه درست باشد ، مثلاً فردی که یکی از عضوهایش را از دست داده ، دچار توهم شمایلی خواهد شد که همان عضو را از دست داده باشد . نظر به این که تعداد افراد با تصویر جسمی متفاوت که دچار فلج خواب شده و در حین آن نیز گرفتار توهم هم شده باشند، بسیار پایین است ، آزمودن این فرضیه بسیار سخت است .

چرا فلج خواب اینقدر ترسناک است ؟ : تجربیات متفاوت افراد از فلج خواب می‌تواند با باورهای فرهنگی آنها مرتبط باشد . " جلال " می‌گوید که تحقیقات پیشین نشان داده‌اند نظرات خاصی که در فرهنگ افراد وجود دارد می‌تواند به چگونگی تجربه‌ای که آنها از یک پدیدۀ خاص دارند شکل دهد .

به عنوان نمونه ، در تحقیقی که در سال 2013 به چاپ رسید ، جلال و همکارش ، دیوون هینتون ، درصد افرادی که دچار فلج خواب می‌شوند و استرسی که در نتیجۀ این اتفاق به آنها دست ‌می‌داد را در میان افرادی از دو جامعۀ مختلف بررسی کردند : مصر و دانمارک . آنها دریافتند که مصری‌های حاضر در تحقیق بیش از دانمارکی‌ها دچار فلج خواب می‌شدند ، و همچنین مدت زمان درگیری‌شان با آن بیشتر است . ضمن اینکه مصری‌ها بیش از دانمارکی‌ها می‌ترسیدند که در حین فلج خواب ، بمیرند .

جلال می‌گوید : " اینها دو فرهنگ بسیار متفاوت دارند ؛ مصر بسیار مذهبی است ، در حالی که دانمارک درمیان کشورهای جهان ، بیشترین درصد افراد لائیک را دارد . "

دانمارکی‌های حاضر در تحقیق ، علت فلج خواب را عوامل فیزیولوژیک ، عملکرد نادرست مغز یا خوابیدن در حالتی نامناسب می‌دانستند ، در حالیکه اکثر مصری‌ها معتقد بودند که این پدیده علت ماورای طبیعی دارد .

در یک بررسی دیگر ، نزدیک به نیمی از مصری‌های حاضر در تحقیق بالا گفته بودند که " جن " مسبب فلج خواب است .

جلال و همکارانش به این نتیجه رسیده‌اند که افرادی که دارای عقاید ماورای طبیعی این چنینی هستند ، معمولاً به هنگام فلج خواب ترس بیشتری را تجربه کرده و به علاوه این پدیده مدت زمان بیشتری در بدن آنها طول می‌کشد . جلال می‌گوید که ممکن است ترس در واقع منجر به طولانی تر شدن زمان فلج خواب شود .

جلال می‌گوید : " اگر دچار ترس باشید ، فعالیت بخش ترس مغز می‌تواند احتمال اینکه در حین فلج خواب ، بیدار شوید و کل اتفاقات را تجربه کنید ، را بالاتر ببرد . و با تجربۀ این اتفاق ترس شما هم بیشتر خواهد بود . و در کنار اینها تصورات فرهنگی راجع به چیستی آن هم در ذهن شما پدید می‌آید و ترس شما را بیشتر هم می‌کند .

به عقیدۀ او ، تبیین علمی فلج خواب می‌تواند به افرادی که به خاطر تصورات فرهنگی‌شان تجربیات ترسناک و استرس‌زایی از آن دارند ، کمک کند .