مجله مجازی تیونر

کلات نادر شهرستانی در شمال شرقی استان خراسان رضوی می باشد . در این شهرستان 3517 کیلومتری جمعیتی حدود 50/000 نفر زندگی می کنند که با توجه به کوچ اجباری اقوام گوناگون در دوران های مختلف حکومتی ترکیبی کاملا ناهمگون را تشکیل داده اند بطوری که از همه اقوام ایرانی در این شهرستان حضور دارند .  ( 40% کرد ،  30% ترک  ،  25% فارس و  5%  لر ، عرب ، خاوری وترکمن ) . دین مردم شهرستان کلات اسلام و مذهبشان شیعه میباشد .

برای آشنایی بیشتر با این شهرستان زیبا در ادامه ی مطلب با ما همراه باشید . . .

مقدمه آشنایی با کلات نادر

کلات نادر شهرستانی در شمال شرقی استان خراسان رضوی می باشد . در این شهرستان 3517 کیلومتری جمعیتی حدود 000/50 نفر زندگی می کنند که با توجه به کوچ اجباری اقوام گوناگون در دوران های مختلف حکومتی ترکیبی کاملا ناهمگون را تشکیل داده اند بطوری که از همه اقوام ایرانی در این شهرستان حضور دارند .  ( 40% کرد ،  30% ترک  ،  25% فارس و  5%  لر ، عرب ، خاوری وترکمن ) . دین مردم شهرستان کلات اسلام و مذهبشان شیعه میباشد .

این شهرستان که از شمال و شرق به جمهوری ترکمنستان محدود می باشد دارای 200 کیلومتر مرز مشترک با این کشور بوده و از غرب وجنوب به شهرستانهاي مشهد وسرخس و از شمال غرب با شهرستان درگز همسایه است .

آب و هواي كلات معتدل كوهستاني است و ارتفاع آن از سطح دريا بالغ بر ۲۱۰۰ متر مي باشد . باران مستمر بهاري و پاييزي باعث سرسبزي دامنه ها و كوهپايه ها شده و گله داري و دامداري را در منطقه رونق داده است .
رودخانه پر آب ارچنگان و ايده ليك و دره قره سو از نواحي خوش آب و هواي كلات نادر به شمار مي روند . شهرستان كلات شامل دهستانهاي لايين ، كبود گنبد ، پساكوه و زاوين است كه مجموعا داراي ۱۴۰ پارچه آبادي و در حدود ۱۰ هزار نفر ساكنين شهري  و ۴۰ هزار نفر در بخش ها و روستاها سكني گزيده اند .
شهری که در میان کوه‌های هزارمسجد قرار گرفته است و از مشهد تا آن ، 145 کیلومتر جاده کوهستانی همراه با پیچ و خم ها و دره های زیبا است که لذت را حین سفر نیز تقدیم مسافران میکند .

کلات در لغت به معنی « آبادی و زیستگاه بر فراز کوه » است و همان‌گونه که از نامش پیداست ، این منطقه هویتش را از نادر می‌گیرد و فراز و فرودهای تاریخی‌اش را با نادر تجربه کرده است .  هنگامی که نادرشاه افشار در خراسان به حکومت رسید ، ایران با آسیب جدی ضعف حکومت مرکزی روبه‌رو بود ، اما نادر نه ‌تنها این اتحاد را برای ایرانیان به ارمغان آورد بلکه مهاجمان ایران را نیز به عقب راند و کشورگشایی‌اش را تا هندوستان ادامه داد . او دستور ساخت کاخی را در کلات نادری داد که هم‌اکنون به عمارت خورشید یا کاخ خورشید مشهور است . او ظاهرا از این کاخ به عنوان محلی برای حفاظت از گنجینه ها استفاده می کرده است .
این کاخ با پایان عمر نادر نیز نیمه کاره ماند ، اما با همین شرایط در مدت زمان حکومت نادر مورد استفاده قرار می گرفت .
از ویژگی های کم نظیر کلات نادر میتوان ؛ موقعیت مرزی ، شرایط کاملا کوهستانی و وجود طبیعتی با طراوت وسرشار از مواهب الهی ومردمانی ساده وقویدست نام برد .

این شهرستان با انتزاع از شهرستان مشهد و با تشکیل 2 بخش مرکزی و زاوین در سال 82 به شهرستان ارتقاء یافت . وضعیت کاملا کوهستانی منطقه کلات نادر که بطور طبیعی از دیرباز همچون بارویی بلند وتسخیر ناپذیر در مقابل مهاجمین قرار داشته است ، شرایط کاملا امنی را برای زندگی در درون خود فراهم می نموده ، همواره مورد توجه سرداران وجنگاوران قرار داشته است ومطابق فرضیه های موجود گروهی از آریایی های اولیه در این دژ سکونت داشته اند وبعد ها نیز سیاوش وفرود ودیگر قهرمانان در همین دژ فرماندهی داشته اند .
با توجه به اینکه بالاترین میزان رطوبت در خراسان در این منطقه وجود دارد و میانگین سالانه بارش باران بیش از350 میلیمتر است ، شرایط ویژه ای در خصوص منابع طبیعی ، کشاورزی ، شیلات و ... بوجود آمده است .  شهرستان کلات دارای 5 رودخانه اصلی و 6 رودخانه کوچکتر است که البته همگی دائمی اند . سطح مراتع این شهرستان 250 هزار هکتار می باشد و وسعت کل جنگلها 38 هزار هتکار است که مهمترین آنها جنگل ارس سیستان ، جنگل ارس هزارمسجد ، جنگل پسته خواجه و جنگل پسته درغر می باشند .

تولید 4 هزارتن برنج مرغوب و 40 هزار تن گندم دیم ( ودیگر محصولات دیم شامل کنجد ، لوبیا ، هندوانه ، خربزه ) میوه های مغز دار مانند گردو و بادام از دیگر مواهب ناشی از موقعیت جغرافیایی وآب وهوایی شهرستان هستند .
با توجه به وجود رودخانه های دائمی وچشمه های متعدد در شهرستان ، بستر مناسبی جهت تولید آبزیان به خصوص ماهیان سردآبی و گرم آبی وجود دارد .

به طور خلاصه باید گفت طبیعت زیبا ، موقعیت مرزی ، تاریخ شگفت انگیز واقوام گونه گون ومختلف ویژگیهای منحصر به فردی را در این منطقه ایجاد کرده وباعث ایجاد محیطی باشکوه ومفرح شده است . انسان تنوع خواه است وکلات سرزمین تنوع ها است ، تنوع رنگها ، زبانها ، آئین ها ، لباسها ، طبیعت ومحیط .

حال پس از آشنایی کلی به معرفی جاذبه های گردشگری این شهرستان از آغاز تا پایان آن میپردازیم :

کلات نادر توسط جاده ای به طول 145 کیلومتر به شهرستان مشهد متصل میشود ، و ارزش آن را دارد مسافرانی که برای زیارت حرم امام رضا ( ع ) به مشهد می آیند این مسیر 2 ساعته را برای دیدن شهرستان کلات که یکی از مناطق کم نظیر میباشد را بپیمایند و لذت سفر به مشهد را دوچندان کنند .

مسیر

برای سفر به کلات نادر از میدان امام حسین وارد منطقه خواجه ربیع مشهد شده و سپس از طریق بلوار بهمن وارد جاده ی مشهد - کلات میشویم  و سفر خود را آغاز میکنیم .
مسیر مشهد – کلات جاده ای دو طرفه 145 کیلومتری ، همراه با پیچ و خم های فراوان و چشم اندازهای زیبا بخصوص در فصل بهار می باشد به طوری که در بعضی از روزهای سال میتوان چهار فصل ( بهار ، تابستان ، پاییز ، زمستان ) را در طول این مسیر تجربه کرد .

در طول مسیر پس از عبور از پیچ و خم های جاده و روستای گوجگی جاده وارد رشته کوه هزار مسجد شده و متناسب با آن به پیچ و خم ها و دره ها افزوده میشود که در عین خوش آب و هوا بودن و زیبایی مسیر در این ناحیه عدم احتیاط ممکن است باعث بروز حوادث جبران ناپذیری شود .
زیبایی مسیر به اندازه ای میباشد که در طول مسیر عجله ای برای رسیدن به مقصد نداشته باشید و از سفر لذت ببرید .
پس از پیمودن 40 کیلومتر ، به دشت شقایق که در فصل بهار ( اردیبهشت ماه ) به صورت دشتی سرخ نمایان می شود  میرسیم که توقفی هر چند کوتاه و گرفتن عکس یادگاری خالی از لطف نیست .

به مسیر خود ادامه میدهیم و پس از عبور از دشت شقایق ، جاده وارد گردنه های رشته کوه هزار مسجد میشود ، در این بخش از مسیر دره های عمیقی که از وسط آنها روده ایی جاری میباشد جلب توجه میکند و نمایی بسیار زیبا ایجاد میکند و به دلیل آب فراوان و گوارا در این ناحیه کارخانه ی آب معدنی سقا تاسیس شده است .
با عبور از تونل یک کیلومتری تقریبا شما رشته کوه هزار مسجد و دره های عمیق این رشته کوه را به سلامت" target="_blank">سلامتی پشت سر گذاشته و وارد جلگه ی حاصلخیز میشوید .
5 کیلومتر پس از تونل کافه ها و استراحتگاه هایی با موقعیت مکانی عالی و بسیار زیبا برای استراحت موقت و یا چادر زدن مسافران تاسیس شده اند تا خستگی عبور از گردنه پر پیچ و خم را با استراحت در کافه ها و یا باغ های خوش آب و هوای آنجا از تن خارج کنند .
پس از استراحت در کافه ها و استراحتگاه ها و رها شدن از خستگی مسیر به مسیر خود ادامه میدهیم و پس از طی پنج کیلومتر به اولین منطقه ی گردشگری کلات نادر یعنی دو راهی آبگرم میرسیم .

آبشار آبگرم

برای رسیدن به این آبشار بسیار زیبا ابتدا باید از دو راهی آبگرم وارد روستای آبگرم شده و پس از عبور از روستای آبگرم ، در مسیری که امکان تردد وسایل نقلیه ی سبک وجود ندارد ، وسیله ی نقلیه خود را پارک کرده و پس از یک ساعت پیاده روی به آبشار زیبای آبگرم خواهید رسید .
این آبشار در مجاورت روستای آبگرم در ۷۵ کیلومتری شهرستان کلات میباشد . نام این آبشار از روستای آبگرم که دارای چشمه‌های آبگرم زیاد هست ، گرفته شده‌است . آب این آبشار از سرچشمه که چند کیلومتر بالاتر از خود آبشار قرار گرفته ، به شکل قابل توجهی ، گرم است . نه البته آنقدر گرم که در زمره چشمه های آب گرم محسوب شود اما احتمالا حوالی 30 تا 35 درجه گرما دارد . آبشار آبگرم و حوضچه آن به شدت برای آبتنی مناسب است .
از كيلومتر60 جاده كلات كه مسير فرعي روستاي آبگرم شروع مي شود تا خود روستا تقريبا 20 كيلومتر راه است كه مسيري آسفالته اما پيچ در پيچ است . از ابتداي روستا جاده خاكي شروع مي شود و به سمت بند كه فضايي سيماني براي ذخيره و كانال كشي آب است ادامه مي يابد . از جاده خاكي با ماشين مي شود تا پاي بند رفت . البته يكي دوباري هم بايد از رودخانه رد شد . از پاي بند به بعد را بايد پياده رفت . از پاي سد تا آبشار با سرعت مناسب ، يك ساعت راه است . مسير از دشتي باز و بسيار سرسبز مي گذرد كه البته از چشم گروههاي دوچرخه سواري دور نمانده است . پيش از رسيدن به آبشار ، درست در پيچ مسير، بنايي تاريخي قرار دارد كه به اعتقاد مردم روستا شكارگاه نادر بوده است ؛ كه البته نمي تواند صحيح باشد .
نوع معماري و نوع خشت ها نشان مي دهد كه بنا آنقدرها قدمت ندارد و نهايتا به اواخرعصر صفوي مي رسد . اينها حدس من است و نظر كارشناسي نيست . بنا البته حالا ديگر دارد كاملا خراب مي شود. چوپانها از بنا به عنوان گاش استفاده مي كنند و گاش محلي است كه معمولا در توقف هاي شبانه گوسفندها را در خود نگهداري مي كند . آبشار آبگرم واقعا آب گرمي دارد و مثلا كساني كه سرماي آب آبشار اخلمد را تجربه كرده اند اينجا تجربه اي متفاوت خواهند داشت .

آبشار و حوضچه آن بوي حمام هاي قديمي مي دهد و اين به خاطر همان گرماي آب است . درخت هاي انجير فراواني در مسير قرار دارد كه در تابستان - شهريور و آنطرفها – انجير كوهي فراواني خواهد داشت . علاوه بر انجير كوهي زالزالك كوهي - علف خرس - هم  هست كه در همان تابستان ميوه هاي فراواني خواهد داشت .
اگر حوصله داشته باشيد و پياده روي خسته نشويد مي توانيد مسير را از بالاي آبشار ادامه داده و حدود نيم ساعت بعد به سرچشمه آبشار برسيد كه باز بر خلاف ديگر آبشارها نه در پايين ديواره بلكه در وسط دشت قرار دارد و آب آن گرم است .
آبشار بسیار زیبایی است که آب گرم از ارتفاع چند متری به پایین میریزد و به واسطه ی فشار آب گودالی به صورت استخر در سطح رودخانه ایجاد کرده است بسیار مناسب برای شنا بخصوص در هنگام غروب خورشید به دلیل گرم بودن آب میباشد و همین ویژگی آن همه ساله مسافران زیادی را به خود جذب میکند .
پس از استراحت در پای آبشار و دوش طبیعی و رفع خستگی مسیر را برگشته و وارد جاده ی مشهد کلات شده و به سفر خود به سوی کلات نادر ادامه میدهیم .

با وجود تمام شدن گردنه ها ولی پیچ و خم های مسیر وجود دارند و مراتع سرسبز و کوه های کوچک جایگزین گردنه ها شده اند
پس از عبور از آبشار آبگرم ما تقریبا نصف مسیر رسیدن به کلات نادر را طی کرده ایم .

جنگل پسته های کلات

در فاصله یک کیلومتر پس از دو راهی آبگرم به دوراهی امیر آباد میرسیم که اگر علاقه مند به جنگل پسته بودید با وارد شدن به دو راهی و پس از طی مسیری تقریبا 20 کیلومتر و عبور از روستاهای امیر آباد ، تقی آباد و سرجنگل ، به جنگل پسته سرجنگل میرسید .
علاوه بر جنگل پسته ی سرجنگل ، جنگل پسته ی چهچهه ( معروف به جنگل پسته خواجه ) نیز یکی از جنگل های معروف در شهرستان کلات میباشد که از اهمیت بالایی برخوردار است .

مسیر روستای چهچهه در شهرستان کلات را تصویر زیر مشاهده میکنید

مسیر را ادامه میدهیم و به روستای کوچک طاهر آباد کردها میرسیم و در کنار جاده تعدادی از اهالی را میبینیم که مشغول فروش محصولات محلی ( شیر ، ماست ، دوغ ، کره ، پنیر ، کشک و ... ) خود به مسافران میباشند .
پس از عبور از طاهر آباد کردها به طاهر آباد ترکها میرسیم و آن روستا نیز روستای کوچکی است .
مسیر را ادامه میدهیم و به روستای چنار که روستایی بزرگ با اهالی کرد زبان با شغل دامداری و کشاورزی میباشد میرسیم

 

سد قرتیکان

از چنار عبور میکنیم و پس از 8 کیلومتر به دو راهی سد قره تیکان میرسیم سد خاکی که در بالا دست  روستای قرتیکان روی رودخانه ی ارتکند ساخته شده است ، ولی فعلا در حال ساخت است و هنوز در مرحله ی آبگیری اولیه است و تقریبا نزدیک مرز ایران ترکمنستان به منظور جلوگیری از ورود آب رودخانه ارتکند به کشور همسایه ( ترکمنستان ) ساخته شده است و همچنین به دلیل  وارد شدن رودخانه ی ارتکند به این سد مکان مناسبی جهت ماهیگیری میباشد .

شهر زاوین

از دوراهی که عبور کردیم دو کیلومتر بعد وارد شهر زاوین میشویم که یکی از بخش های شهرستان کلات میباشد و دارای محصولات محلی ( ابریشم بافی ) ، دشت ها و کوهپایه های زیبایی میباشد .  به اين دليل به اين منطقه زاوین گفته مي شود كه بين دو زو قرارگرفته است . تثنيه زو ، زوين مي شود كه بعدها تلفظ آن به زاوين تغيير كرده است . سرزمين زيباي زاوین كه رودخانه اي به همين نام آن را مشروب ساخته است سبب پيدايش درختان مثمر و غير مثمر فراواني در منطقه گرديده است .
شهر زاوین دارای سه قسمت زاوین بالا و زواین پایین و محمد آباد میباشد که جاده ی مشهد - کلات از وسط زاوین پایین میگذرد .

سد و آبشارهای زاوین

مناطق ييلاقي ، آبشارهاي زيبا و سد زاوين در غرب شهر زاوین قرار دارد و حدود 3 كيلومتربا شهر فاصله دارد .  برای رسیدن به این مناطق بکر در انتهای مسیر شهر زاوین به سمت کلات  یک بلوار از جاده اصلی جدا میشود و بعد از طی 3 کیلومتر از آن به سد بتونی کوچک زاوین میرسیم که به صورت دریاچه ای زیبا در میان رشته کوه هزار مسجد نمایان است . این سد به منظور تامین آب آشامیدنی و کشاورزی اهالی شهر زاوین ساخته شده است .

به این سد دو رود کوچک وارد میشود که مسير یکی از رودها داراي پوشش گياهي بسيار غني و ارزشمند است . هواي كوهستاني منطقه لطافت خاص خود را دارد و پستي و بلندي هاي مسير رودخانه سبب ايجاد آبشار هايي در اين مكان گرديده است كه فضاي سرسبز و بي نظيري از انواع درختان و گياهان جنگلي را بوجود آورده است . سراسر طول سال اين آبشارها جهت بازديد مناسب بوده و براي تسهيل درتردد گردشگران ، نردبانهاي فلزي در مسير نصب شده است . فاصله اين منطقه تا مشهد ۱۰۸ كيلومتر و تا شهر تا شهر كلات نادر ۴۵ كيلومتر است .

پس از بازدید از سد زاوین به جاده ی اصلی مشهد کلات بازگشته و به مسیر خود به سوی کلات نادر ادامه میدهیم .

 

ارتکند ( بهشت گمشده )

پس از طی پنج کیلومتر از شهر زاوین به دو راهی ارتکند که معروف به ( بهشت گمشده ) است میرسیم مسیر ارتکند تقریبا هیجده کیلومتر است و از بین روستاهای سرود و ارتکند میگذرد .
با وجود تردد فراوان هزاران خودرو بخصوص در روزهای تعطیل ، متاسفانه فقط 8 کیلومتر ابتدایی این مسیر اسفالت میباشد و از امکانات کمی برخوردار است که موجب اذیت مسافران میشود و شرایط مسیر بگونه ای است که در روزهای تعطیل به دلیل رفت و آمد فروان و ایجاد ترافیک ، گذر از مسیر 18کیلومتری پنج ساعت زمان میبرد .

در طول مسیر نیز درختان و جنگل ها و جاذبه های گردشگری فراوانی وجود دارد که باعث توقف مسافران میشود که در اینجا به منظور آشنایی شما به توصیف مسیر میپردازیم .

پس از ورود به دوراهی ارتکند و عبور از کازخانه ی سیمان و مزارع کشت گندم در فاصله ی 4 کیلومتری این مسیر به دوراهی میرسیم که این دوراهی ما را به محلی خوش آب و هوا و زیبا به نام درخت بی بی میرساند  و پس از عبور از دوراهی و طی 3 کیلومتر در  فاصله ی تقریبا زیاد از جاده ( سمت چپ ) ، کوهی وجود دارد که توسط انسانهای نخستین به صورت خانه های سلولی شکل کنده کاری شده است که تصویر آن در زیر قابل مشاهده است .

اگر مشتاق دیدن این کوه زیبا و در عین حال عجیب بودید کافیست در کیلومتر 5 جاده اندکی توقف کرده و مسیری تقریبا کوتاه ( 20 دقیقه ) از میان باغ های سرسبز و رودخانه پر آب و گذشتن از امام زاده را پیاده روی کنید که بدون اغراق میتوان آن را یکی از عجایب زمین دانست ( این کوه از جاده نمایان است )

مسیر ارتکند سراسر باغ و درخت و شالیزار ها و مزارع پرورش ماهی میباشد که این زیبایی ناشی از پر آبی منطقه میباشد که بی اغراق مسیر شباهت زیادی با جاده های شمالی کشور دارد و همین ویژگی باعث میشود هر جای مسیر که توقف کنید از طبیعت لذت ببرید  .
ولی هیچ یک به زیبایی آبشار ارتکند نمی باشد و همین دلیلی است که مسافران ، آن را به عنوان مقصد نهایی خود برمیگزینند .
قبل از رسیدن به روستای زیبا و سرسبز سرود در فاصله ی 7 کیلومتری برج دیدبانی باستانی که مربوط به گذشته های بسیار دور است مشاهده میشود ( تصویر زیر ) .

پس از اتمام اسفالت جاده به روستای سرود ( ارتفاع 1160 از سطح دریا ) میرسیم که بین راه تعدادی از اهالی مشغول فروش محصولات محلی ( شیر ، کره ، پنیر ، دوغ ، کشک ، ماست ، نان محلی و ... ) و میوه های ( سیب ، گردو ، گیلاس ، آلبالو ، هلو ، گلابی و ... ) برداشت شده از باغات خود به مسافران هستند .
پس از عبور از روستای سرود در مسیر دره پس از گذشتن از باغ ها و شالیزار ها و چندین مجموعه پرورش ماهی ، به روستای کوچک ارتکند در فاصله 5 کیلومتری سررود می رسیم که ارتفاع آن از سطح دریا 1480 متر می باشد و رود ارتکند که از کوهه ای هزار مسجد سرچشمه می گیرد از کنار این آبادی می گذرد .

 

در ادامه مسیر پس از طی 5 کیلومتر به تفرجگاهی ( اردوگاه حضرت مهدی ) می رسیم که برای ورود به تفرجگاه برابر تعداد و وسیله ی نقلیه به منظور استفاده از امکانات مبلغی را به نگهبانی اردوگاه پرداخت کرده و وارد اردوگاه شده و وسایل نقلیه ی خود را در پارکینگ های اختصاص داده شده پارک کرده و به منظور استراحت و برپایی چادر ، آلاچیقی را پیدا کرده و پس از استراحت برای رسیدن به آبشار ارتکند که یکی از زیباترین آبشارها میباشد آماده می شویم .

جنگل نور در سمت چپ اردوگاه و ابتدای مسیر قرار دارد که این جنگل را انبوهی از درختان اورس تشکیل داده اند . تفرجگاه زیبای ارتکند یکی از مناطق بکر و ییلاقی شهرستان کلات نادر است .
این مکان به دلیل آبشارهای زیبا ، کوههای سربه فلک کشیده و غارآبی بسیار زیبایش ، مورد توجه گردشگران ایرانی و خارجی می باشد .

برای رفتن به آبشار باید مسیری یک ساعته و نیم را پیاده روی کرد و زیبایی های مسیر به قدری میباشد که اصلا خستگی راه را حس نخواهید کرد و همین امر باعث میشود هر مسافری بدون توجه به جنس و سن خود این مسیر را برای رسیدن به آبشار بپیماید و مسیر بازگشت به دلیل سهولت به یک ساعت تقلیل میابد .
مسیر رسیدن به آبشار از سمت چپ اردوگاه  از میان رودخانه و درختان پیش می رود که در ابتدای این مسیر ، دره با عرض کم و درختان انبوه و آبشارک ها و چشمه های خنک مشاهده می شود تا اینکه راه از مسیری سنگی و پر آب ادامه پیدا می کند و در نهایت به منطقه بازی می رسد که خانه زو نامیده می شود و معمولاً دراین منطقه علفزارهای بلند و پوشش پراکنده و درختان اورس دیده می شود که در فصول بهار و تابستان مورد استفاده گوسفند داران قرار می گیرد .

تصاویری از مسیر رسیدن به آبشار را در زیر میبینید :

در اینجا صخره های برافراشته و زیبای ارتکند به پایان می رسد و پس از آن به دشتی وسیع و زیبا برمی خوریم که دام های عشایر مشغول لذت بردن از طبیعت زیبای منطقه هستند و سرمست از خوردن علفهای تازه !
پس از مقداری پیاده روی در دشتی وسیع با گروهی از عشایر برخورد میکنیم و از دامداران مقداری فطیر مسکه ( نوعی نان محلی است که در آن از کره محلی نیز استفاده می شود و بسیار هم خوشمزه است ) میگیریم و به همراه آن دوغ محلی را میزنیم  بالا  که لذت بسیاری دارد و خستگی مسیر را از تن خارج میکند .

پس از اتمام دشت برای رسیدن به آبشار اصلی باید از نردبان بالا برویم که بسیار مهیج است و برای رسیدن به آبشار باید از زیر صخره ای که حالت دوش حمام را دارد عبور کنیم که بعد از عبور از این صخره همانند یک فرد دوش گرفته خیس میشوید .

در ادامه مسیر پس از طی یک سربالایی دوباره دره باریک شده و در سمت راست آن تونل پر آب همراه با آبشار کوچک اما زیبا به چشم می خورد .
 سپس از سمت چپ قسمت انتهایی مسیر را ادامه می دهیم و پس از یک درگیری مختصر با سنگ به مسیری باریک با دیواره های سنگی بلند واقع در دو طرف آبشار می  رسیم که این آبشار 10 متر ارتفاع دارد و به شکل کلاهک بوده که دیواره های سنگی بسیار زیبا و پوشیده از آب آن را احاطه کرده اند و آب ازهمه طرف به شکل های مختلف از دل سنگ بیرون آمده و به رودخانه جاری می شود .

 

لازم به ذکر است که وجه تسمیه خانه زو نیز از همین قسمت که سرچشمه رود است ، گرفته شده و ادامه مسیر بعد از آبشار بدون کار فنی امکان پذیر نمی با شد .
پس از مشاهده ی آبشار و دوش طبیعی و لذت از زیبایی های این منطقه ، همان مسیر را به سمت اردوگاه طی یک ساعت می پیماییم و پس از استراحت در آب و هوای عالی  و سرف غذا جهت ادامه ی سفر به سوی شهرستان کلات نادر مسیر 18 کیلومتری ارتکند را که در روزهای تعطیل با وجود راه نامناسب و دارای ترافیک سنگینی میباشد را باز میگردیم و وارد جاده ی مشهد – کلات شده و مسیر را به سمت کلات نادر ادامه میدهیم .
همچنین اگر مایل بودید بیشتر در منطقه ی بکر ارتکند بخصوص در فصل بهار و تابستان بمانید ، شب نیز امکان اقامت در آلاچیق های مخصوص مسافر می باشد که هر آلاچیق جهت رفاه مسافران دارای کلید و پریزهای برق است .


روستای قلعه نو

پس از عبور از دو راهی ارتکند دو کیلومتر بعد به روستای سرسبز و زیبای قلعه نو که رودخانه ی ارتکند از وسط آن میگذرد میرسیم و اگر خستگی مسیر بر شما چیره شد پیشنهاد میکنم استراحت در کنار رودخانه و باغ ها شالیزار ها و استخر های پرورش ماهی روستای قلعه نو را از دست ندهید . همچنین مسجد روستا و آلاق چیق های حاشیه ی جاده پذیرای مسافران میباشد . نمایی از روستای قلعه نو و شالیزار های آن را در زیر میبینید :

 

 

روستای قلعه نو در کیلومتر 100 جاده ی مشهد - کلات یکی از روستاهای خوش آب و هوای شهرستان کلات میباشد . زبان مردم روستای قلعه نو به سه دسته کرد – ترک - فارس تقسیم میشود . شغل مردم روستای قلعه نو کشاورزی و دامپروری می باشد و از محصولات محلی و سوقات این روستا که به دو بخش ، کشاورزی شامل ( برنج ، گردو ، سیب و ... )  و دامی شامل ( ماهی ، روغن زرد ، کره ، ماست ، کشک و ... ) میباشد نام برد .

از روستای قلعه نو عبور میکنیم و حال فقط 40 کیلومتر دیگر با شهرستان کلات نادر فاصله داریم و به مسیر خود ادامه میدهیم .

علی دولی

ده کیلومتر پس از قلعه نو استراحت گاهی به نام علی دولی وجود دارد که توقف در آنجا و سعود به ارتفاعات سرسبزش خالی از لطف نیست . تصویری از ارتفاعات علی دولی را در زیر مشاهده میکنید :

 

 

روستای حمام قلعه

به مسیر بازمیگردیم و ادامه میدهیم و پس از طی 25 کیلومتر به دو راهی روستای حمام قلعه میرسیم . مسافرت به این روستای سرسبز و خوش آب و هوا نیز خالی از لطف نمیباشد . حمام قلعه دارای آب و هوای مناسب و دلپذیر میباشد .
اهالی روستای حمام قلعه ترک زبان میباشند و شغل آنها دامپروری و کشاورزی میباشد . یکی از مهم ترین سوقات روستای حمام قلعه گردو پوست کاغذی میباشد .
 سایر محصولات این روستا را محصولات کشاورزی و دامی تشکیل میدهند .
پس از طی هشت کیلومتر جاده ی پر پیچ و خم روستای حمام قلعه به باغ های زیبای و روستای سرسبز حمام قلعه میرسیم .

دلیل نام گذاری این روستا به نام حمام قلعه مانند آبگرم به خاطر آب گرم و درمانی آن است و اگر در مسیر رود از میان باغها و دره  به سمت بالا حرکت کنیم به مکانی بکر و دست نخورده به نام اسیق سو ( آبگرم ) میرسیم که رود خانه در آنجا همانند منطقه ی آبگرم که قبلا به معرفی آن پرداختیم آب گرمی دارد .

پس از کمی بالاتر رفتن به آبشاری همانند آبشار آبگرم البته با ارتفاعی کمتر میرسیم که آن مکان نیز همانند آبگرم آب در بستر رودخانه گودال استخری شکل ایجاد کرده و در هر ساعت از روز آب گرم و بسیار مناسب برای شنا و درمان بیماری های پوستی میباشد .

از روستای حمام قلعه باز میگردیم و وارد جاده ی مشهد - کلات میشویم و به سمت کلات نادر حرکت میکنیم . حال فقط ده کیلومتر با شهرستان کلات نادر فاصله داریم .
پس از ده کیلومتر به جلگه ی کلات که دارای شالیزارها و و باغ های زیبایی میباشد میرسیم و دژ طبیعی این شهرستان قابل مشاهده است .

قبل از ورود به تونل شهرستان کلات نادر که تنها را ارتباطی این شهر میباشد به دو راهی کلات درگز که به وسیله ی پلی از جاده مشهد - کلات جدا شده است میرسیم که سمت راست ما را به شهرستان کلات نادر و سمت چپ ما را به شهرستان درگز میرساند و با توجه به این که سه مکان از جاذبه های گردشگری کلات نادر ( قره سو – بابا رمضان – روستای لاین ) در این مسیر است تصمیم میگیریم قبل از ورود به شهرستان کلات سری به این مناطق زیبا بزنیم .

قره سو

وارد جاده کلات میشویم و پس از طی 5 کیلومتر از مسیر به دو راهی منطقه ی گردشگری و بسیار زیبای قرسو میرسیم و وارد دو راهی شده و پس از طی مسیری کوتاه به پارکینگ خودرو ها میرسیم و برای چادر زدن در این منطقه ی بکر آماده میشویم .
طبیعت زیبا وآب و هوای ییلاقی ، وجود آبشارهای بلند با دره‌های تنگ ، موقعیت قره سو را ممتاز می‌کند . وجود هشت آبشار و چشمه‌های خنک و نردبان‌های فلزی تعبیه شده برای رفتن به بالای آبشار ، از عواملی هستند که مسافران را به طرف خود جلب می‌کتد .

ارتفاع متوسط این منطقه از سطح دریا حدود ۱۱۹۰ متر می‌باشد . آبشارهای مذکور پس از نمایش رقص زیبایی خود در آبشارهای هشتگانه ، به مصرف باغات و آب شرب اهالی در پایین دست می‌رسد . همچنین آب شرب شهرستان کلات نیز ازین مکان تامین میشود .
این منطقه کوهستانی پرآب و مصفا مکانی جذاب برای گردشگران بوجود آورده و 8 آبشار دیدنی را در دل خویش جای داده ‌است .

در راه کوهستانی دره قره‌سو و بر دیوارهای سنگی آن نردبانهای فلزی نصب شده تا مسیر رفت و آمد به آبشار را برای گردشگران آسانتر نماید .

خوشبختانه قرسو مشکلات عبور مرور منطقه ی ارتکند بخصوص در روزهای تعطیل سال را ندارد و به راحتی میتوانید به این منطقه ی بسیار زیبای توریستی سفر کنید .
نامطلوب بودن آب داخل کلات ، نادرشاه افشار را بر آن داشت تا با استفاده از توان مهندسان خود ، آب شیرین و گوارای قره سو را که حدود ۵ کیلومتر با عمارت خورشید فاصله داشت را به آنجا هدایت نماید .

تصاویری از صخره های زیبا و در عین حال عجیب قره سو را در زیر مشاهده میکنید :

 

لایین

پس از لذت بردن از طبیعت قره سو به قصد سفر به روستای لاین که به دو بخش لاین کهنه و لاین نو تقسیم میشود وارد جاده کلات – درگز میشویم و پس از طی 30 کیلومتر جاده پر پیچ و خم به این روستای زیبا که دست کمی از شهر ندارد میرسیم .

روستای لاین روستایی بسیار زیبا میباشد و به واسطه ی رود پر آب لاین که از ارتفاعات رشته کوه هزار مسجد  سرچشمه میگرد بسیار پر آب میباشد و به همین  دلیل یکی از مهمترین شغل ها در این روستا کشاورزی و شالیکاری میباشد و مهم ترین سوقات این روستا برنج و لباس کردی ( پوشش محلی مردم شهرستان کلات که از ابریشم بافته میشود ) میباشد .

حالا که به روستای لاین سر زدیم واقعا حیف است که به منطقه توریستی بابا رمضان که فاصله ی چندانی با روستای لاین ندارد سر نزنیم .

بابا رمضان

بابا رمضان يك روستاي توريستي در فاصله ده كيلومتري شهرستان لايين نو در منطقه كلات مي باشد .
کوه‌‌هاي سر به فلک کشيده هزار مسجد سر منشأ بسياري از چشمه‌سارها و رودخانه ، از جمله رودخانه بابا رمضان است .
بابا رمضان روستایی در کوه‌های هزارمسجد در شمال استان خراسان رضوی است .

روستای بابا رمضان از توابع دهستان هزار مسجد در ۴۳ کیلومتری شمال غرب شهرستان کلات نادری و در دامنه ارتفاعات هزار مسجد واقع شده‌است . ارتفاع این روستا ۱۱۰۰ متر و بارندگی سالیانه ۲۲۳ میلی متر است .

نخستین جاذبه ی توریستی اين روستا ، وجود رودخانه پر آب و دائمي ، لاين نو ( بابا رمضان ) است که از دل ارتفاعات هزار مسجد سرچشمه مي‌‌گيرد و پس ازطي کردن مسير طولاني به روستاي بابا رمضان مي ‌‌رسد و محيط را سرسبز و با طراوت مي‌‌کند . علاوه بر آن وجود آبشار ها و دره های زیبا و باغات سرسبز از دیگر جاذبه های گردشگری این منطقه میباشد .

جاده‌اي خاکي پس از 8 کيلومتر ما را از لائین نو به اين روستا مي‌رساند . ارتفاع روستاي بابارمضان حدود 1050 متر است و اهالي آن کرد زبان مي‌باشند .
مي توان گفت بيشتر روستاهاي منطقه به زبان‌هاي ترکي و کردي صحبت مي‌کنند . در انتهاي روستا امزاده‌اي قرار گرفته که پذيراي زائراني از مناطق اطراف مي‌باشد . در اين امامزاده امکانات مناسبي براي طبخ و خواب مهيا است .
البته من از یکی از اهالی پرسیدم بابا رمضان کیست ؟ او گفت بابا رمضان یک مرد خوبی بوده است . امیدوارم که اینگونه باشد چون آنقدر در ایران امام زاده داریم که با ضرب و تقسیم آنها به امام هایی که به ایران تشریف فرما شده اند ، نتایج آماری یک وضعی می شود که بهتر است از آن بگذریم !
خنکي آب رودخانه و سايه‌هاي درختان کهنسال گردو ، گرماي آفتاب نيمروز را کاهش مي‌دهد و حرکت را مطلوب‌تر مي‌کند پس از کمي پياده‌روي ، دره تنگتر مي‌شود و ديواره‌هاي اطراف سر به فلک مي‌کشد و در بعضي نقاط مجبور مي‌شويم از عرض رودخانه عبور کنيم . بوته‌هاي تمشک و گل‌هاي سپيد پياز وحشي به فراواني ديده مي‌شود و چندين آبشار کوچک و بزرگ زيبايي دره را دو چندان کرده است . به اين قسمت از دره "زوي ژر" مي‌گويند . کم‌کم بر عرض دره اضافه مي‌شود و باغ‌هاي روستا نمايان مي‌شوند . راهپيمايي از بابارمضان تا لايين کهنه حدود 2 ساعت زمان مي‌برد.
روستای بابا رمضان کلات به عنوان اولین دهکده ارگانیک کشور موفق به دریافت گواهینامه ارگانیک بین المللی شد . مدیرکل دفتر امور روستایی استانداری خراسان رضوی گفت : کشاورزان روستای بابارمضان کلات به صورت طبیعی و بدون استفاده از کودها و سموم شیمیایی ، محصول گردو و برنج تولید می کنند و به همین دلیل موفق به دریافت گواهینامه ارگانیک بین المللی شدند . این روستا از بخش مرکزی شهرستان کلات به عنوان اولین دهکده ارگانیک کشور موفق به دریافت گواهی بین المللی از شرکت BCS آلمان به عنوان اولین شرکت بازرسی محصولات ارگانیک در اروپا شده است ...
پس از دیدن منطقه ی زیبای بابا رمضان مسیر کلات – درگز را به سمت کلات نادر بازمیگردیم و پس از رسیدن به جاده ی کلات - مشهد جهت ورود به کلات به سمت کلات حرکت میکنیم .

کلات نادر

برای ورود به شهر کلات تنها یک راه وجود دارد و آن نیز تونل یک کیلومتری میباشد و پس از عبور از تونل که بعضی قسمت های آن باریک بوده و عبور دو خودرو همزمان امکان پذیر نیست وارد شهر کلات میشویم .

در ابتدای ورود به کلات اولین چیزی که جلب توجه میکند این است که این شهرستان فقط یک خیابان دارد به طوری که در این شهر هیچ 4 راه و یا چراغ راهنمایی رانندگی وجود ندارد و این به خاطر قرار گرفتن شهر بین دو کوه که بصورت دژی مستحکم در گذشته حفاظت میکرد میباشد به طوری که گویند :
تیمور لنگ حمله بزرگ خود را در 1380 ابتدا علیه خراسان بزرگ صورت داد . او شهر هرات را به طور کاملاً ناگهانی تسخیر کرد و قندهار و کابل پس از آن مجبور به اطاعت شدند . اما در فتح کلات نادر ناموفق ماند ، به طوری که پس از 14 بار حمله این منطقه فتح ناشده ماند .
سرزمین کلات باتوجه به این که در میان کوه قرار گرفته ، به سرزمین دژهای نفوذناپذیر شهرت دارد و دلیل انتخاب کلات توسط نادر نیز همین نفوذناپذیری آن بوده است .
کلات با وجود اینکه شهر کوچک و دارای یک خیابان میشود ولی با این وجود دارای جاذبه های گردشگری بسیاری میباشد به طوری که این ویژگی به شهر کلات جلوه ای توریستی داده است .
در ابتدای شهر نیز کنار خیابان تندیس سوقات کلات نادر که ماهی ، برنج ، گردو و ... میباشد را قرار داده اند .

شهرستان کلات همه ساله میزبان تعداد زیادی از مسافران از سراسر کشور و جهان میباشد . حال میپردازیم به جاذبه های گردشگری این شهر زیبا :

دربند و برج ارغوانشاه

تنگه‌ای است به نام دربند کلات که ورودی اولیه به شهرستان کلات از این مکان انجام می‌گرفته ‌است همچنین به دروازه ارغونشاه نیز معروف می‌باشد . شهر کلات دارای دو در ورودی اصلی به نام دربند ارغونشاه و دیگری تونل ورودی اولیه شهر است که از سمت مشهد  وارد کلات می‌شوند ، دربند ارغونشاه پلی آجری و همچنین برج های دیدبانی در اطراف آن مستقر است . این پل آجری دارای سه دهانه می‌باشد و در گذشته ورود و خروج افراد توسط برج دیده بانی قابل کنترل بوده‌است .

مجدالاسلام کرمانی در سفرنامه خود در باره این دروازه می‌نویسد:  در تنگ‌ترین نقطه مدخل دره ، در سی متر دورتر نبشته سنگی دیده می‌شود و پلی نیز با سه دهانه به پهنای ۵/۲ و ۵/۳ و دازای ۲ متر وجود دارد . روی پل آشیانه‌های برای پاسداران ساخته بودند و مردم به‌وسیله گذرنامه‌های حاکم و فرمانده سپاهیان از آنجا عبور می‌کردند .

کتیبه ی نادری

کتیبه نادری سنگ نوشته ای به زبان ترکی در قسمت راست دروازه ارغونشاه و در سینه کوه به دستور نادرشاه حجاری شده است . و پیش از آبادی دربند می باشد . اشعار به خط ترکی به سال ۱۱۵۵- ۱۱۵۷ بر روی صخره بزرگی حک شده است . ارتفاع کتیبه از سطح رودخانه ۱۵ متر بوده دارای ۲۴ بیت شعر ترکی است . اشعار متعلق به گلبن افشار از شاعران دربار نادر شاه افشار است . و شعر در ستایش نادر است و با حمد خدا شروع می شود . حکاک این کتیبه کم‌نظیر در تاریخ اسلامی و ترکی شناخته شده نیست .

شعر کتیبه

ابتدا حمد خدای احد و فرد و قدیم                                      قادر لم یزل و عالم دانا و حکیم
او کی بو کون و مکانی یاراتوپ قدرتدن                               او کی بو بحر و بری خلق ایدوب شوکتدن
ایکی عالمده اودور بنده لره یاور و یار                                حکمتدن نور بنده لره هر آثار
خلق عالمی هامی محتاج دور او درگاهه                               او وروب نور و ضیا کوکب و مهر ماهه
حمد حق دن سوره الدی قلم نور افشان                                 به ثنا گستری ختم رسل فخر جهان
بنی هاشم او احمد و محمود صفات                                      کیم خدادن اوله دایم که سلام و صلوات
آل اصحا بنه هم رحمت بسیار اوله                                      اله حق یاوری هر کیم اولاره یار اوله
حمد حق نعت نبی دن سوده با صدق زبان                               فرض دور بنده لره مدح شهنشاه جهان
او شهنشاه فلک مرتبه چرخ سریر                                         شاه نادر که آدی تک او نا یوق مثل و نظیر
دیمک اولماز بو شهنشاه که اولا پیغمبر                                    یا مقرب ملکی دور اولوب از نوع بشر
لیک چون قدرت حق ظاهر ایووب بیش از بیش                          نظر حق اونا هر کیمه دیمه حق دیمیش
نسبت ایله شرف و فخر اجاقتیمور                                        حسب ایله به جهان شاه شهان دور مشهور
مصطفی خلقت و عیسی دم و یوسف طلعت                              بوعلی دانش و حاتم کف و لقمان حکمت
قابلیت له اونا وردی خداوند کریم                                         تاج و تخت شهی و عدل و کرم خلق عظیم
میر شرافت که دیم شاه شهان دور کامل                                  مرحمتدن اونون الطاف خدا دور شامل
اعتقادی بیویور اوشه پاکیزه نهاد                                           باقلیمیش صدق خداوند ایدر بو بیله یاد
ایله گرمز بیله دولت به سپاه و شمشیر                                    اوله بیلمز بیله اقبال به فضل و تدبیر
سن ویروب سن اونا بو سلطنت و تخت و سپاه                           سن ویروب سن اونا تاج و کمر و فر و کلاه
دولتیم منکرینی سن ایله یک خوار و ذلیل                                  دشمنیم کورلوقینه یاور اول ای رب جلیل
چون که صدقی بیله دور حقنه از روی یقین                              بو سبب دن اونا الطاف خدا اولدی معین
النی دوتدی خداوند جهان قدرت دن                                       کامیاب ایتدی اونی معدلت و شوکتدن
بخت و اقبال ایله هیچ کیم بیله اولمز باقی                                 گون کیمی دولتینه عالم روشن طاقی
شاخ گل نشو و نما بولسه نم فیضدن                                       که بو اشعار اولوب مدح سرا "گلبن" دن

قصر خورشید

قصر خورشید که در مرکز شهر کلات میباشد در سال ۱۱۵۱ هـ.ق ، به دستور نادر شاه جهت اقامت و خزانه برای جواهرات و غنایم در کلات ساخته شده‌است . این بنا مربوط به سال‌های آغازین به قدرت رسیدن نادرشاه افشار می‌باشد . عملیات ساخت کاخ در تمام طول پادشاهی ادامه داشته و حتی تا آخرین سال‌های حیات نادرشاه یعنی سال ۱۱۶۰ هجری قمری در دست ساخت بوده‌است . زیرا کتیبه ثلث بسیار زیبای  « سوره نباء » که در قسمت دور تا دور فضای گنبد نوشته شده به همین تاریخ اشاره دارد .
این کاخ در وسط باغ بزرگی قرار دارد که شامل یک بنا در سه طبقه‌ است که به دستور نادر شاه توسط اسرای هندی بنا شده است . ارتفاع آن در گذشته ، حدود ۲۵ متر بوده‌است . طبقه اول آن ۸ ضلعی است که آن را روی چهار ردیف پلکان به شکل هرم بر پا کرده‌اند . ورودی‌های کاخ ، در اضلاع هشتگانه قرار دارد که به سالن اصلی کاخ منتهی می شود .

این کاخ مجموعاً دارای ۱۲ اتاق است که داخل هراتاق نیز تزئیناتی از نقاشی و گچ بری دیده می شود . تا چند دهه پیش در میان این تزئینات ، تصاویری از شاهزادگان نادری نیز وجود داشت . در وسط این بنای هشت ضلعی ، برج استوانه ای مانند ، در دو طبقه قرار دارد که محل اقامت شاه و خانواده اش بوده‌است . زیبایی این کاخ بیشتر در آرایش نمای خارجی کنگره دار ساختمان است که در آن معماری مغولی – هندی به چشم می خورد . داخل اتاق‌ها با نقاشی و گچبری تزئین شده ‌اند . در وسط این بنا از سطح پشت بام برجی مدور با ترک‌های شبیه نیم ستون معروف به خیاری احداث شده‌ است.
به عبارت بهتر کاخ خورشید ، کاخ و گنجینه گنج‌های نادر بوده است ، تخت طاووس ، الماس کوه نور ، الماس دریای نور و گنج‌های حاصل از جهانگشایی او به هندوستان که فراوانی آن و گرانبهایی‌اش در تاریخ شهره عام است تا جایی که می‌گویند نادر هنگامی که هند را فتح کرد و اهانت کنندگان به ایرانیان را به دار مجازات آویخت در برابر دریافت کلید گنجینه هندیان پذیرفت که حکمرانی را از حاکم هند سلب نکند و او حاکم هند بماند . او سپس گنجینه‌ای آنچنان ارزشمند با خود به ایران آورد که تا 3 سال تمام ایرانیان از پرداخت مالیات معاف شدند و هنوز نیز این جواهرات موجب افتخار ایرانیان است .
تزئینات عمده قصر خورشید شامل نقشه های حجاری شده بر روی دیواره های بیرونی بناست که در قسمت فوقانی گلدانهای با شاخ و برگ افشان و در بخش تحتانی ترکیبی از میوه های مناطق گرمسیری نظیر موز ، انبه ، آناناس و انگور به صورت قرینه حک شده اند و بر روی شاخه ها پرندگانی با بالهای باز و بسته نقش بسته اند و گلهای حجاری شده شبیه زنبق در نوارهایی مجزا با حرکت دایره ای تکرار می شوند .

موزه کلات نادر

آدرس : کلات نادری – واقع در عمارت خورشید
ساعت بازدید : 8 الی 17
ایام تعطیل : 2شنبه و ایام عزاداری
تلفن : 4722239 -0513

این موزه با وسعت۲۷۰ متر مربع ، بخشی از طبقه تحتانی عمارت خورشید را به خود اختصاص داده است . غرفه های این موزه نمایشگر الگوهایی از نحوه زندگی ، مشاغل و حرفه ها ، طبیعت و مواهب آن ، صنایع دستی و بومی و پوشش مردم مناطق مختلف این ناحیه است . فضاهای ایجاد شده شامل غرفه بافته ها ، غرفه زندگی عشایری ، نمایش آداب و رسوم ازدواج ، غرفه کشاورزی ، غرفه آهنگری و ..... است   .
عملیات ساخت و تجهیز غرفه های این مکان از ابتدای سال 1384 ش از محل اعتبارات سفر ریاست جمهوری به خراسان رضوی آغاز و در نوزدهم مهر ماه 1385 ش با حضور مسئولان کشوری، استانی ، محلی و مردم فرهنگ دوست کلات به طور رسمی افتتاح گردید. غرفه های این موزه نمایشگر الگوهایی از نحوه زندگی، مشاغل و حرفه ها،طبیعت و مواهب آن،صنایع دستی و بومی و پوشش مردم مناطق مختلف این ناحیه است که به شیوه ای کارشناسانه با بهره گیری از فضا آرایی متناسب و با در نظر گرفتن فضای زیستی ساکنان آن طراحی شده است .

غرفه زندگی عشایری

شهرستان کلات به لحاظ وجود اقوام وآداب و رسوم مختلف از متنوع ترین مناطق کشور به شمار می آید که زندگی و معیشت آنها مبتنی بر دامداری و کشاورزی می باشد و ساختار اجتماعی آنها نیز با یکدیگر متفاوت است . غرفه زندگی عشایر در این موزه نمادی است برای نشان دادن بخشی از جلوه های فرهنگی این گروه که در سخت ترین شرایط محیطی و جغرافیایی با تلاش و پشتکار خود مبادرت به تولید و عرضه محصولاتی می کنند تا فراورده های آن برای فروش به سایر نقاط عرضه گردد . بنابراین گروه های عشایری به دام ، مرتع و محیط وابسته می باشند که این دلبستگی در آداب و رسوم ، ادبیات و فرهنگ شفاهی و موسیقی مقامی و آئینی نیز نهفته است . همچنین سر پناه خانواده های عشایر همان سیاه چادر است .

غرفه فنون بافته ها

بافته های سنتی کلات از جمله صنایع دستی و بومی جذاب و ماندگار این ناحیه است که کارگاه های سنتی و کوچک آن در بیشتر خانه های مناطق روستایی دیده می شود . از میان این بافته ها می توان به مهمترین آنها از جمله ابریشم بافی ، نوار بافی ( بخش زاوین و لائین نو ) سوزن دوزی و جوراب بافی ، جاجیم وپلاس اشاره نمود ، علاوه برآن قالی و قالیچه هایی که در این ناحیه بافته می شونددارای طرحهای زیبای ترکمنی می باشند . شایان ذکر است زنان کلات بدون نقشه و الگوی ازپیش طراحی شده با الهام از طبیعت پیرامون و با ذهن خلاق ، دست به ایجاد آثاری هنری وبدیع می زنند که به لحاظ ترکیب بندی رنگ از هر اثر هنری چشم نواز و زیباتراست .

غرفه نمایش آداب و رسوم ازدواج

مراسم عروسی و آداب و رسوم آن در منطقه کلات ، هم اکنون نیز در میان اقوام و طوائف مختلف همچنان ارزش خود را حفظ نموده است ، زیرا با شیوه و سبک هایی به اجرا در می آید که از سده های گذشته به نسل حاضر رسیده و در میان این مردم حفاظت و صیانت شده است . در مراسم ازدواج زنان و مردان از پوششهای بومی و سنتی منطقه به رنگهای مختلف استفاده می کنند و با وجود موسیقی سنتی و آوازه های قدیمی با بهره گیری از سازمان های سنتی از جمله دهل ، سرنا ، قشمه و.... فضای مفرح و خاطره انگیزی را برای میهمانان ایجاد می نمایند . غرفه مزبور نیز با هدف بیان این ویژگیها آراسته گردیده است .

غرفه عطاری

ارتفاعات شهرستان کلات به سبب وجود مراتع و پوشش گیاهی متنوع و همچنین مقدار نزولات جوی ، دارای بیشترین گونه های گیاهی است که سبب پراکنش انواع درختچه ها و سبزیجات طبیعی در دامنه و مناطق مرتفع شده است که ازجمله می توان به انجیر، زالزالک ، اسفناج ، مرزه و زیره سیاه اشاره نمود و در این میان گیاهان دارویی از جایگاه ویژه ای برخوردار است . از مهمترین گونه های دارویی باید ازکانی ، گل گاوزبان ، اسطخدوس ، آنغوره ، مخلصه ، آویشن ، کاکاتو و ..... نام بردکه در غرفه عطاری با فضا آرایی زیبایی بخشی از گیاهان دارویی به نمایش در آمده است .

غرفه کشاورزی

مساعد بودن اقلیم کلات به لحاظ بارندگی و خاک حاصلخیز آن سبب رونق کشاورزی و تولید سالانه حدود چهار هزار تن برنج مرغوب و چهل هزار تن گندم دیم شده است که از زمین های آن با روش دیم محصولاتی از جمله کنجد ، لوبیا ، هندوانه ، خربزه ، چغندر قند و سیب زمینی برداشت می شود . همچنین از محصولات باغی این ناحیه می توان به گردو و بادام اشاره نمود . در حال حاضر کشاورزی از مشاغل مهمی است که در مناطق مختلف و حاصلخیز شهرستان کلات جریان دارد .

 

غرفه آهنگری

مشاغل و حرفه های سنتی گویای بخشی از فرهنگ وساختار اجتماعی زیستگاه های انسانی است . در این میان مناطق مختلف شهرستان کلات به دلیل وجود اقوام و طوایف گوناگون در شهر و روستا ، ساختار طبیعی منطقه و .... دارای حرفه های بومی و سنتی از جمله آهنگری ، مسگری ، جاروبافی ، پیله کشی و دیگر مشاغل است . اما در عرصه فنون بومی و فن آوری های سنتی حرفه آهنگری به دلیل نیاز دو جامعه بزرگ کشاورزی و دامداری از ارزش و اهمیت بسیاری برخوردار بوده است که شمار وسایل و ابزارتولید شده توسط آهنگری برای این دو جامعه به صدها نوع می رسد . با این وصف به دلیل تنوع در تولید و ساخت ابزار فلزی و همچنین وابستگی مردم کلات به شیوه های زندگی مبتنی بر دامداری و کشاورزی حرفه آهنگری دارای جایگاه اجتماعی خاصی برخوردار است .

مسجد کبود گنبد

مسجد کبود گنبد ، یا مسجد جامع بنای مذهبی است که بعد از قصر خورشید قرار دارد مورد احترام و توجه اقوام مختلف در طول تاریخ شهرستان کلات نادر بوده ‌است و به همین علت ، کاملترین هنر هنرمندان در خدمت معماری و تزئین نقوش این بنا بکار رفته‌است .

این مسجد چهار ایوانه، دارای گنبدی دو پوشه و نیلگون ، صحن و طاق می‌باشد و ساقه گنبد استوانه‌ای شکل و فضای زیر گنبد یک هشت ضلعی منظم است و طول هر ضلع آن حدود ۴ متر می‌باشد . صحن مسجد مستطیل شکل با عرض ۱۹ متر و طول ۲۷ متر است . استفاده از کاشی هفت رنگ ، مهم‌ترین عامل تزئین در بنای مسجد کبود گنبد شهرستان کلات نادربوده ، که با استفاده از نقوش اسلیمی و گل و بوته در لچکی‌های بالای ایوان و رواق‌ها به کار رفته‌است .
بنای اصلی مسجد را از کارهای دوره سلجوقی می‌دانند که نادرشاه افشار نیز به نوبه خود ، بیوتات و ایوان‌های اطراف آن را ساخته‌ است . در اطراف پیشخوان مدخل مسجد ، کتیبه‌ای سنگی به خط نستعلیق مربوط به دوره قاجار نصب شده ‌است که حکایت از تعمیر مسجد در این دوره توسط یلنگ توش خان ابن فتحعلی ، حاکم کلات به سال ۱۲۵۰ هجری قمری است .

حمام نادری

حمام نادری ، روی پایه‌های تخریب‌شده غرفه‌های ضلع شمال غربی مسجد کبود گنبد شهرستان کلات نادر ساخته شده و مربوط به دوران حکومت نادر‌شاه افشار است.

ورودی این حمام از طرف غربی خارج مسجد کبود گنبد بوده و هدف این بوده که افراد پس از طهارت به فضای مسجد وارد شوند . این حمام دارای سرحمام ، خزانه ، سردخانه و گرمخانه بوده و اکنون جزئی از مجموعه مسجد کبود گنبد به حساب می‌آید . آب انبار این بنا در مجاورت ضلع شمالی مسجد قرار دارد و هدف تامین آب مورد نیاز اهالی ساکن در کبود گنبد بوده است .

این آب پس از آبشار قره‌سو و از عبور از باغ عمارت خورشید وارد این آب انبار شده و مسجد و برخی از منازل اطراف از این آب استفاده می‌کردند  .


بند نادری

سدی آجری است درانتهای جلگه شهرستان کلات در حدود ۴ کیلومتر پایین‌تر از شهرکلات به سمت روستای نفطه بر روی رودخانه ژرف رود ساخته شده ‌است . ارتفاع این بنا ازکف رودخانه ۷۰ متر است به نحوی که هر قدر از کف رودخانه به طرف بالا ادامه می‌یابدبر عرض بند افزوده می‌شود .

در نما و پوشش این بند از آجرهای قرمز رنگ استفاده شده‌است . دیوار سد دارای حالت نیم دایره و شبیه سدهای هلالی با فرورفتگی بسیار کم می‌باشد. این بند دارای سه دهانه عمودی به فواصل مختلف می‌باشد که دودهانه زیرین برای کاهش فشار آب و دهانه سوم که در قسمت بالا است به منظور تقسیم آب تعبیه شده‌است .

در زیر نیز دو تصویر از رودی که وارد این بند میشود و دره ای که ایجاد کرده است را مشاهده میکنید :

سخن پایانی

اگر مسیر جاده ی کلات را ادامه دهیم از روستاهای سیرزار و قله زو گذشته و در نهایت به روستای مرزی آقداش خواهیم رسید .
همچنین یکی دیگر از جاذبه های شهر کلات را میتوان نزدیکی به کشور ترکمنستان دانست که از ارتفاعات این شهرستان میتوان برخی از شهرهای ترکمنستان را به خوبی مشاهده کرد .
حال سفر ما به شهرستان کلات به پایان رسید و امیدوارم از این گزارش راضی بوده باشید و بر این نکته تاکید میکنم که شهرستان کلات به دلیل ویژگی های منحصر بفردش یکی از بهترین مناطق گردشگری میباشد و پیشنهاد میکنم حتما سفری به این شهرستان زیبا داشته باشید .
کلات با وجود کوچکی مردم بزرگ و بلند همت و خونگرمی دارد و از نظر امکانات رفاهی مانند رستوران و مکان خواب و اورژانس و خدمات و ... در شرایط مناسب و آماده ی پذیرش مسافران میباشد . همچنین یاداور میشوم که در صورت سفر به این شهرستان از سوغاتی بخصوص محصولات دامی و کشاورزی این شهرستان غافل نشوید .
شهرستان کلات علاوه بر موارد اشاره شده جاذبه های گردشگری بسیاری دارد که در اینجا به دلیل اطلاعات کم و طولانی نشدن گزارش و خستگی شما از ذکر برخی ازین جاذبه ها خود داری کردیم و بدون اغراق در فصل بهار این شهرستان سراسر زیبایی و گردشگر پسند میشود که این را مدیون رشته کوه هزار مسجد و آب و هوای معتدل رو به خنکش میباشد . همچنین یکی از ویژگی های این شهرستان 4 فصل بودن میباشد و جای تعجب است که در برخی از فصول سال بخصوص فصل پاییز با گذر از مسیر مشهد – کلات میتوان 4 فصل را در یک روز مشاهده کرد .

تصاویر زیر نیز دو مورد از آبشار های این شهرستان که تصویر اوا آبشار روستای چرم ( روستایی در نزدیکی شهر کلات که نتمش در شاهنامه هم آمده است ) و آبشار دومی هم آبشار زو سیاه ( یکی از آبشارهای ناشناخته در ارتفاعات شهرستان کلات نادر ) میباشد .

در صورتی که به این شهرستان سفر کرده بودید و یا ساکن همین شهرستان بودید اگر در گزارش مشکل یا اشتباهی را مشاهده کردین خواهشمند است در قسمت نظرات اعلام تا در اسرع وقت ویرایش شود .
همچنین اگر بخشی از جاذبه های توریستی این شهرستان از قلم افتاده بود و یا تجربه ای یا خاطره ای ازین شهرستان داشتید خواهشمند است در قسمت نظرات ما را در جریان گذاشته تا در تکمیل این گزارش ما را یاری کرده باشید .

سفرمان به شهرستان کلات نادر به پایان رسید و حال این مسیر را به سمت مشهد بازمیگردیم .

به امید سفر شما به این شهرستان

با تشکر از صبر و حوصله شما در خواندن این گزارش